Teachers & collaborators Jewish schools Groningen 1942 - 1943
Bijlage II. bij: ‘Vanwege teruglopende leerlingenaantallen’. Joodse scholen in Groningen, 1941-1943 in: Stad en Lande 2024 - 3.
in het kort
Eind november worden alle Joden in overheidsdienst - inclusief alle leerkrachten en docenten - in Nederland op non-actief gesteld. In Groningen protesteren o.a. de leerlingen van het Stedelijk Gymnasium daartegen, maar tevergeefs. Vanaf september 1941 mogen ook Joodse leerlingen niet meer naar openbare of bijzondere scholen. Op last van de bezetter worden er gesegregeerde Joodse scholen opgericht met uitsluitend Joodse leerkrachten en docenten.
In Groningen opent al op 2 oktober 1941 in School IX aan de de Prinsenstraat een Joodse lagere school haar deuren. Vanaf eind januari 1942 komt er daarnaast een Joodse school voor uitgebreid lager onderwijs (ULO) in het gebouw van de voormalige zeevaartschool aan de Violenstraat 2, gevolgd door een lyceum voor leerlingen HBS- A en -B en het Gymnasium uit geheel Groningen en Drenthe. Docenten komen uit de regio, maar ook uit andere delen van het land. Een deel van de docenten van het lyceum van Groningen werkt daarnaast (korte tijd) in Leeuwarden.
Het bronnenmateriaal over de Joodse scholen in Groningen is hoogst gebrekkig, maar staat wel toe redelijk volledige lijsten te maken van leerkrachten, docenten en andere medewerkers die er gewerkt hebben. Hieronder staan zij alfabetisch gerangschikt op achternaam met toevoeging van woonadres, geboorte- en sterfdatum, functies tot 1941 en op het Joods lyceum, in een enkel geval ook activiteiten na de oorlog.
Sommige mensen worden maar in een of enkele bronnen genoemd en van niet iedereen is duidelijk, hoe lang zij of hij in dienst is geweest. Deze lijst is en blijft daarom in bewerking. Voor evt. feedback & aanvullingen houd ik me ten zeerste aanbevolen alderik@xs4all.nl
Gereconstrueerde lijsten van leerlingen van het Joods Lyceum Groningen (vrijwel geheel), de joodse ULO aldaar (zeer beperkt) en van leerlingen die van andere Groningse scholen werden gestuurd vind je hier
Docenten en medewerkers Joods Lyceum Groningen Violenstraat 2 - februari 1942 - maart 1943
Gella Abrahams, ’s Gravenhage 26 mei 1890 – Amsterdam 29 december 1962; MA A Engels, docent Engels Joods lyceum Groningen (hierna: JLG)
ir. Wilhelm Altmann, Praediniussingel 3 te Groningen; Untermais (It.) 1 april 1915 – Auschwitz 30 september 1942; scheikundig ingenieur; docent wis- en scheikunde JLG en Joods lyceum Leeuwarden (hierna: JLL) *)
dr. Emil Cohen, Admiraal de Ruyterlaan 36 te Groningen; Amsterdam 3 januari 1903 – Amersfoort, 24 december 1993; Dr. Nederlandse taal- en letterkunde;. Gemengd gehuwd; eerder docent in Gorinchem en Middelburg, vertrekt 27 maart 1942 naar Groningen om daar te werken als docent geschiedenis en Nederlands op het JLG. zie ook: Stolpersteine Dordrecht
drs. Joseph (Jo) Isaac Cohen, Haddingestraat 41 te Groningen; Groningen 29 april 1915 – Rotterdam 29 augustus 2004; drs. farmacie, apotheker; docent plant- en dierkunde JLG *)
Aron Levie van Dam, Nieuwstad 33 te Groningen; Groningen 28 december 1906 – Auschwitz 19 oktober 1942; conciërge JLG
Abraham Sally van Dam, Ae-kade 5 te Veendam; Groningen 1 december 1897 – Coevorden 29 feb 1960; drs. wis- en natuurkunde, voorheen rector RHBS Veendam. Rector van en docent mechanica en natuurkunde op het JLG
mr. dr. Ilie (Elias) Diaconide (a.k.a. Jehuda Segall), Nasauplein 28a te Groningen; Husi (Moldavië) 19 mei 1891 – Bergen-Belsen 1 februari 1945; Roemeens letterkundige; docent Frans aan o.a. het Gemeentelijk Gymnasium Hilversum, JLG en JLL. Woont vanaf augustus 1942 in huis bij Robert Fried, docent Duits aan de Joodse ULO; vertrekt op 7 januari 1943 naar Amsterdam.
Jacques Jessurun, Van Wassenaerstraat 5a te Groningen; Nijmegen 9 januari 1918 – Amsterdam 23 april 1995, acte handtekenen LO (in opleiding MO); docent hand- en lijntekenen JLG en JLL. 3 oktober 1942 opgehaald om naar Westerbork te worden gebracht, maar weet te ontkomen; vanaf december 1942 in Amsterdam.
dr. Boris Kahn, Coendersweg 4-II te Groningen; Plainpalais (Genève), 7 oktober 1911 – Sobibor 23 juli 1943; conservator natuurkundig laboratorium RUG met leeropdracht mechanica; 1942 docent wiskunde en cosmografie op het JLG en wiskunde en natuurkunde aan het JLL. Gaat eind augustus 1942 naar Den Haag, waar hij docent wiskunde en mechanica wordt op het Joods lyceum aldaar.
Geertruida (Geertruide) Kolthoff, Munnikeholm 12a te Groningen; Groningen 17 februari 1905 – San Mateo (CA) 7 juli 1971; MA B Duits, voorheen docente HBS Leeuwarden en Sneek, docente JLG; in onderduik in Gelderland; overleeft Bergen-Belsen? Vertrekt in 1958 naar de USA zie ook: Joods Amsterdaam: Tintorettostraat 21-II
Leonard (Leo) Koppel, Utrecht 8 juni 1919 – Bunnik 13 februari 1983, amanuensis en conciërge JLG
Simon Mathijsse, Parkstraat 7 te Assen; Amsterdam 31 december 1895 – Sobibor 16 juli 1943, MA LO; docent lichamelijke oefening Stedelijk Gymnasium Assen, JLG en JLL. Tevens gymnastiekdocent Joodse school voor L.O. te Assen 1941 - 1942
mr. Nico Joseph Polak, Oude Boteringestraat 37 te Groningen; Groningen, 10 juli 1904 – Dordrecht 18 november 1984; advocaat; docent staatsinrichting en handelsrecht JLG; na de oorlog president-curator van de RUG en lid van de Hoge Raad.
dr. Maurits van der Reis, Kraneweg 18 te Groningen; Groningen 12 december 1899 – San Mateo (CA) 18 december 1968, huisarts te Hoogkerk; docent gezondheidsleer voor meisjes op het JLG. zie ook: Dokter Maurits van der Reis (in streektaal)
mr. Jacob Eduard van de Rhoer, Stationsweg 6 te Meppel; Meppel 13 april 1904 – Israël, ná 1997, procureur en advocaat; docent staathuishoudkunde en handelsrecht op het JLG. Geïnterneerd in Westerbork en ontvlucht, ondergedoken in de buurt van Meppel. Als Jacob ben Dror lid van de rechterlijke macht in Israël.
Johan van de Rhoer, H.W. Mesdagstraat 17 te Groningen; Meppel, 6 december 1913 – Sobibor 23 juli 1943, MA Boekhouden; docent handelswetenschappen op o.a. RHBS Appingedam, Sappemeer en Winschoten, docent JLG en JLL
drs. Carel Martijn Roos, ’s Gravenhage 5 april 1909 – Blechhammer 21 september 1943; drs. wis- en natuurkunde; docent wis-, natuur- en scheikunde JLG *)
Leopold Rijnveld, Wassenberghstraat 24 te Groningen; Rotterdam 15 april 1987 – Sobibor 26 maart 1943, docent klassieke talen gymnasium Winschoten & JLG
Flora Geertruida Snatager, Heerestraat 20 te Groningen; Groningen, 19 juli 1903 – Sobibor 12 februari 1943, MA LO; docent lichamelijke oefening JLG en JLL
drs. Adolf Henri (Dolf) Waterman, Steeltilstraat 26b te Groningen; Rotterdam, 29 maart 1915 – Mauthausen 12 november 1942, drs. economie; docent aardrijkskunde JLG en JLL. Vgl. Van Brakel, G. (2024) Han Holander. De eerste radiostem van het Nederlandse voetbal, Uitgeverij Balans. pp. 289-90.
*) niet opgenomen in loontabellen 1942 en 1945, wel genoemd in andere bronnen
Genoemd in aanstellingsaanvraag gemeente dd 24 december 1941
dr. Vera van der Vleugel – Stibbe, Almelo 19 augustus 1905 – ’s Gravenhage 3 november 1975; Angliste
Felix Polak, Winschoten 3 april 1906 – Sobibor 9 juli 1943; docent LO
dr. Israel Lifschitz, Schklow (RU) 17 januari 1888 – Groningen 24 juni 1953, Chemicus, verantwoordelijke voor hoger Joods godsdienstonderwijs in Groningen; overlevende Theresiënstadt
Docenten Joodsche ULO Violenstraat 2 - januari 1943 - maart 1943
Simon Achttienribbe, Parkweg 104 te Groningen; Amsterdam 30 juni 1906 – Sobibor 21 mei 1943, MA Nederlands en MA A Duits; docent geschiedenis en Nederlands (ULO), Engels en Nederlands (JLG). Voormalig dienstweigeraar, geregistreerd als anarchist en antimilitarist; lid van de verzetsgroep De Groot
Comprecht Eckstein, wonende te Muntendam; Uithuizen 24 augustus 1902 – Wildervank 24 oktober 1945, leerkracht; zie ook: Plekken van Herinnering - Schuilkelder
Robert Fried, Nassauplein 28b te Groningen; Wien 14 september 1902 – Auschwitz 29 februari 1944, vakdocent Duits. Vertrekt 5 februari 1943 naar Amsterdam
Isak (Izaak) Elias van Spier, Huis no. 324 te Smilde; Culemborg 26 januari 1910 – Auschwitz 24 januari 1944. Schoolhoofd, docent Frans ULO en JLL
Salomon West, Kerkstraat 62 te Veendam; Groningen 27 juli 1923 – Auschwitz 27 maart 1943, leerkracht
.
Leerkrachten Joodsch Lager Onderwijs Prinsenstraat oktober 1941 – maart 1943
Salomon Philip de Beer, Berkelstraat 12a te Groningen; Den Helder 26 augustus 1888 – Auschwitz 12 oktober 1942; conciërge
Hartog Behr, Zuidhorn 24 maart 1912 – Haren (Gr.) 23 mei 2007
Saartje Frank, Tuinstraat 46 te Groningen; Groningen 10 september 1910 – Auschwitz 20 november 1943
Simon van Hasselt, Van Heemskerkstraat 29a te Groningen; Siddeburen 5 november 1900 – Auschwitz 12 februari 1943; schoolhoofd.
Irene Hertog, Maastricht 18 mei 1912 – Haren (Gr.) 19 september 2007 [slechts in een enkele bron genoemd; ook leerkracht Joodse lagere school te Leeuwarden?] eerder leerkracht in Utrecht, Stadskanaal en Drouwenermond
Herman (Hans) van Hessen, Groningen 5 augustus 1912 – Mauthausen 14 maart 1945 [docent gymnastiek; slechts in één bron genoemd]
Roza (Rosa) Julia Tof, Molenstreek te Veendam, Veendam 31 mei 1904 – Bussum 13 juli 1990; eind '42 ondergedoken in Zaandam. zie ook: Roza Julia Tof
Betje Wallage, Onstwedde (Stadskanaal) 10 augustus 1898 – Auschwitz 12 februari 1943
Jonas Wijnberg, Alexanderstraat 14 te Groningen; Leek 4 maart 1884 – Auschwitz 12 februari 1943; voordien onderwijzer te Tolbert
Leerkrachten Joodsche Bewaarschool Prinsenstraat juni 1942 – maart 1943
Henriëtte Bertha van Adelsbergen, Verlengde Oosterstraat 10 / Anna Paulownastraat 10 te Groningen; Groningen 27 jan 1911 – Auschwitz 3 september 1943
Saartje Bollegraaf waarschijnlijk: Groningen 16 april 1918 - Auschwitz 5 november 1942
mogelijk: Winschoten 7 oktober 1909 - omgeving Auschwitz, 29 oktober 1942
Geen opmerkingen:
Een reactie posten