onderscheidingen: Joodse scholieren in Groningen 1941

Jewish high-school students in Groningen 1941 - 1943

Bijlage I bij: ‘Vanwege teruglopende leerlingenaantallen’. Joodse scholen in Groningen, 1941-1943 in: Stad en Lande. Tijdschrift over geschiedenis en erfgoed in Groningen 33 (3) 32 - 44 - oktober 2024

Schoolfoto leerlingen Joodsch Lyceum Groningen, Violenstraat 2, juni? 1942 = 'still' uit een interview met Sari Melles-Magnus (rechts vooraan, onderste rij) (c) USC Shoah Foundation

in het kort

Vanaf september 1941 mogen Joodse leerlingen in Nederland niet meer naar openbare of bijzondere scholen. Op last van de bezetter moeten er gesegregeerde Joodse scholen worden opgericht, die 'ongesubsidieerd bijzonder' zullen worden. In Groningen opent op 2 oktober 1941 in de Prinsenstraat een Joodse lagere school haar deuren voor 212 leerlingen, waarvan er 191 uit de stad en 21 uit verschillende gemeenten min of meer in de buurt komen. Namenlijsten van leerlingen van deze school zijn niet overgeleverd en heel moeilijk te reconstrueren.

Eind januari 1942 opent een Joodse ULO haar deuren in het gebouw Violenstraat 2. Bij aanvang gaan er 65 leerlingen naar deze school waarvan de helft (32) uit Stad komt, de andere helft uit de Ommelanden (20) en Drenthe (13). Ook van deze school zijn geen of nauwelijks namenlijsten bekend. Tot dusverre (oktober 2024) heb ik niettemin 47 mogelijke namen van deze groep leerlingen kunnen achterhalen.

In februari/maart 1942 opent in hetzelfde gebouw aan de Violenstraat een Joods Lyceum voor 51 leerlingen van de HBS (A en B) en 4 gymnasiasten. Van deze schooltjes is wel een namenlijst overgeleverd, gedateerd op 1 november 1942 - dus wanneer de deportaties al in volle gang zijn. Op deze lijst staan de namen van 24 leerlingen van de HBS-en en één gymnasiast, van zes nieuwe leerlingen en vier leerlingen in klas 4 van het ULO. Hieronder heb ik deze gemankeerde namenlijst gecorrigeerd, aangevuld en uitgewerkt in alfabetische volgorde. Voor zover te achterhalen geef ik daarbij van alle leerlingen hun volledige naam, adres, geboorte- en heel vaak ook de sterfdatum, en waar mogelijk de school van herkomst.

Daaronder heb ik op basis van verschillende bronnen geprobeerd te reconstrueren welke leerlingen per 1 november niet meer op het lyceum zitten, dat wil zeggen, al zijn weggevoerd, vermoord, zijn ondergedoken of in een enkel geval al examen hebben gedaan (lijst B). Voor de volledigheid volgt daaronder een gedeeltelijk overlappende opsomming van leerlingen per school waarvan ze werden weggestuurd. In deze lijst C staan ook namen van leerlingen die het Joods Lyceum niet bezoeken. Tenslotte staan in Lijst D namen van leerlingen die mogelijk op het ULO zaten

Vanwege de gebrekkige staat en de versnippering van het bronnenmateriaal is de reconstructie van deze lijsten nogal tijdrovend. Hun inhoud is nadrukkelijk onder voorbehoud. Voor correcties, aanvullingen en toevoegingen houd ik me zeer aanbevolen: alderik@xs4all.nl

A. Naamlijst 'Gronings Lyceum' 1 november 1942
B Reconstructie leerlingen provincies Groningen en Drenthe - niet (meer) op de lijst
C. Uitgesloten Joodse leerlingen per school
D. Inventarisatie leerlingen Joodse ULO

Een lijst van docenten, leerkrachten en andere medewerkers van de Joodse scholen in Groningen en Leeuwarden vind je hier

Lijst A: 'Naamlijst der leerlingen van het Gronings Lyceum op 1 november 1942'

[Groninger Archieven T. 1841 - I. 648, gealfabetiseerd, gecorrigeerd en aangevuld m.b.v. diverse bronnen]

Philippus Behr, Heerestraat 95 te Groningen; Groningen 1 september 1926 - ? overleeft de oorlog
Marcus (Max) ten Brink, Britanniakade 77 te Oude Pekela; Dalen 4 augustus 1924 - Auschwitz 30 april 1943; 1940-1941 leerling van de Rijkskweekschool voor onderwijzers en onderwijzeressen te Winschoten
Abraham Gans, Boven Oosterdiep 31 te Veendam; Veendam 29 september 1929 - Auschwitz 19 februari 1943; aspirant-leerling RHBS Veendam
Judith Gans, Boven Oosterdiep 31 te Veendam; Veendam 2 februari 1929 - Auschwitz 19 februari 1943
Hendrina Miriam (Rini) Goudsmit, Wassenberghstraat 29 te Groningen; Groningen 23 juli 1926 - Jerusalem (Is.) 26 augustus 1997
Lea Rebecca van der Hak, Zuiderdiep 116a te Groningen; Groningen 21 september 1928 - Sobibor 26 maart 1943
Magdalena (Magda) Hamburger, Sportterreinstraat 57 te Hoogezand; Roermond 17 juni 1927 - Auschwitz 20 februari 1943
Levie (Leo) van Hoorn, Hoofdweg A143 te 't Zandt; 't Zandt 5 oktober 1927 - Auschwitz 28 februari 1943
Benjamin Andries Jacobs, Folkingestraat 37 te Groningen; Groningen 4 april 1929 - Sobibor 16 juli 1943
Henriëtte Jacobs, Brugstraat 25a te Groningen; Groningen 14 februari 1925 - Sobibor 28 mei 1943; leerling MHBS
Moritz van der Klei, Dijkstraat 62 te Appingedam; Appingedam 15 oktober 1927 - Auschwitz 28 februari 1943
Gerda Krammer, Oude Boteringestraat 11a te Groningen; Groningen 24 februari 1927 - Sobibor 5 maart 1943; leerling Meisjes-HBS Groningen (MHBS)
Manuel Philip Menco (Minco), Taco Mesdagstraat 37 te Groningen; Groningen 21 september 1927 - Groningen 8 juli 1994
Sieny Sebilla Estella Menco (Minco), Taco Mesdagstraat 37 te Groningen; Groningen 24 November 1928 - California, USA, nog in leven; beoogd leerling MHBS
Ruth Hilde Mischel, Nassauplein 28b te Groningen; Berlin 2 februari 1927 - ?; woont in bij Robert Fried & Ilie Diacionide, leraren Duits en Frans op resp. de Joodse ULO en het Joods Lyceum, maar is niet geregistreerd op de betreffende woningkaart. Eerder woonachtig in het Nederlands Israëlitisch Weeshuis aan het Rapenburg te Amsterdam; op 13 april 1945 bevrijd uit een trein van Bergen-Belsen naar Theresienstadt. zie ook: Joods Historisch Museum
Carel Samuel Nathans, Rolderstraat 109 te Assen; Assen 30 januari 1924 - Auschwitz 9 februari 1944; leerling Stedelijk Gymnasium Assen
Herman Nieweg, Koestraat B544 te Farmsum; Delfzijl 11 juni 1924 - Sobibor 20 maart 1943; leerling RHBS te Appingedam
Jakob Oudgenoeg, Schreiershoek 369 te Leek; Leek 17 juli 1927 - Auschwitz 28 februari 1943
Samuel Stoppelman, Jan Lutmanstraat 15 te Groningen; Groningen 15 oktober 1929 - Sobibor 28 mei 1943
Abraham Velleman, IJsselstraat 49, later Peizerweg 46 te Groningen; Groningen 16 oktober 1926 - Auschwitz 28 februari 1943; leerling HHBS
Bertha Hanne de Vries, Westinghousestraat 42b, later Peizerweg 81b te Groningen; Appingedam 22 september 1926 - Auschwitz 15 december 1942; Leerling HHBS
Rosa Vromen, H.W. Mesdagstraat 79a te Groningen; Groningen 29 augustus 1927 - Auschwitz 31 juli 1944; leerling MHBS; vertrekt in april 1943 naar Amsterdam.
Philip Wallage, Radenmarkt 22a te Groningen; Groningen 12 juli 1927 - Sobibor 26 maart 1943; leerling klas1 GHBS
Nora Weinberg, Petrus Campersingel 149a te Groningen; Groningen 22 mei 1929 - Auschwitz 12 februari 1943
Henny Martha Wijnberg, Alexanderstraat 14 te Groningen; Groningen 26 februari 1925 - Auschwitz 12 februari 1943
Shulamith (Salla) Zimet, Folkingestraat 29a te Groningen; Berlin 12 januari 1929 - Israël, november 2006; overlevende van verschillende kampen.

Kaartje van Jakob Oudgenoeg uit Leek aan zijn vrienden, verstuurd vanuit Westerbork op 8 december 1942

- de dag dat hij naar Auschwitz gaat. bron: Joods Monument

'leerlingen der voorbereidende klasse 1942'

Aron Jacob Akker, Broerstraat 8 te Appingedam; Appingedam 23 december 1929 - Auschwitz 12 februari 1943
Fanny Dasberg, Sint Jansstraat 15b te Groningen; Leeuwarden 8 februari 1931 - Ein Ha Natziv (Is.), 8 december 2018; dochter van Opperrabijn Dasberg
Jakob Hamburger, Sportterreinstraat 57 te Hoogezand; Aalten 29 januari 1930 - Auschwitz 12 februari 1943
Hermi van Hasselt, Van Heemskerkstraat 29a te Groningen; Slochteren 1 augustus 1928 - Auschwitz 12 februari 1943; dochter van schoolhoofd Simon van Hasselt
Kurt Alfred Kuhn, Taco Mesdagstraat 37 te Groningen; Mannheim 21 mei 1928 - Sobibor 23 juli 1943; vanaf 11 oktober 1939 in huis bij Bartha Henriëtte Menco-Denneboom en haar kinderen Sieny en Manuel in Groningen; december 1942 naar Amsterdam
Martha Simons, Knijpslaan E402 (nu: 57) te Kolham; Sappemeer 26 augustus 1929 - Sobibor 23 april 1943

Sieny Menco (r) en Sari Magnus (l) in Groningen 1942 (c) USC Shoah Foundation

'leerlingen der klasse 4 U.L.O.'

Carolina Akker, Broerstraat 8 te Appingedam; Aalten 23 januari 1927 - Auschwitz 12 februari 1943
Salomon (Sallo) Bloemendal, Gassingel 18 III te Winschoten; Winschoten 28 april 1927 - Sobibor 20 maart 1943
Solomon Eleazer Lifschitz, Melkweg 26 te Groningen; Groningen 13 maart 1923 - Auschwitz 30 september 1943 (voorheen middelbare landbouwschool)
Sarina Veldman, J.A. Feithstraat 15 te Groningen; Groningen 26 augustus 1926 - Auschwitz 19 februari 1943

_________________________________________________________________________________________

Lijst B: Reconstructie Joodse middelbare scholieren uit Groningen & Drenthe 1941 - 1943 (onder voorbehoud)

Onderstaande leerlingen worden in 1941 niet meer toegelaten op HBS-en in Stad en Ommeland en op het Stedelijk Gymnasium Groningen, maar staan in november 1942 niet (meer) op de namenlijst van het Joods Lyceum Groningen. Een groot deel van hen zal die school in ieder geval een tijdlang hebben bezocht, een enkeling heeft eind februari-begin maart 1942 vervroegd eindexamen gedaan. Uit Drenthe zijn alle leerlingen - op één na - in november 1942 al weggevoerd, uit de Ommelanden een belangrijk deel. Anderen gaan vanwege het verbod op reizen met het openbaar vervoer vermoedelijk niet meer naar school. Hoewel bezoek aan het Lyceum onder de leerplichtwet valt, zullen sommige scholieren om andere redenen niet of niet meer naar school gaan; absenteïsme is een veelvoorkomend probleem tijdens de oorlog en dat zal onder de Joodse 'thuiszitters' zeker niet minder zijn geweest. In de inventarisatielijsten per school (lijst C; zie verderop) staan namen van Joodse leerlingen die het lyceum zeker of waarschijnlijk niet bezoeken.

Niet (meer) op de lijst:

Abraham de Beer, Zuiderlaan 27 te Sappemeer; Hoogezand 17 december 1925 - Auschwitz 14 augustus 1942, leerling RHBS Sappemeer
Kaatje Benninga, Torenweg 13a te Warffum; Eenrum 9 mei 1926 - Auschwitz 28 september 1942, Leerling klas 2 RHBS Warffum
Sartina Braaf, Parkweg 48 te Groningen; Groningen 24 juli 1926 - Auschwitz 19 november 1942; leerling klas 2 Handels-HBS Groningen (HHBS)
Nico Cohen, Oosterdiep A70 te Wildervank; Wildervank 25 oktober 1925 - Auschwitz 28 februari 1943, leerling RHBS Veendam; november 1942 al in Westerbork
Henny Rozetta van Dam, Paterswoldseweg 8a te Groningen; Leeuwarderadeel 25 juli 1925 - Auschwitz 19 oktober 1942; leerling klas 3 HHBS
Simon Adolf Goslinkski, Petrus Kamprsingel 147 te Groningen; Groningen 25 april 1927 - Midden Europa 13 maart 1943; leerling RHBS Groningen
Bert Gerhard van Haren; Brouwersweg 24 te Middelstum; Middelstum 4 maart 1925 - Auschwitz 30 september 1942; leerling HHBS
Milly Krammer, Oude Boteringestraat 11a te Groningen; Groningen 24 maart 1924 - Sobibor 5 maart 1943 ; leerling MHBS Groningen; vermoedelijk eindexamen in 1942.
Mozes (Max) de Levie, Wartburgstraat 265 te Oude Pekela, Oude Pekela 5 januari 1922 - Monowitz 31 januari 1943; leerling RHBS Veendam? . vermoedelijk eindexamen 1942
Nanny Sari Louise Magnus, Groningen 10 juni 1928 – California, USA, vermoedelijk nog in leven; voormalig leerling 2e ULO, aspirant-leerling RHBS Groningen; oktober 1942 ondergedoken in Groningen
Salomo Neerduin, Oude Schans 25 te Delfzijl; Groningen 25 november 1925 - Fürstengrube 27 juli 1943; leerling RHBS Appingedam; september 1942 van Amsterdam naar Westerbork
Maurits Herman Nieweg, Dijkstraat 36 te Appingedam; Appingedam 26 mei 1926 - Sobibor 20 maart 1943; leerling RHBS Appingedam zie ook: onderzoek leerlingen Appingedam
Jozeph Mozes Polak, Amalia van Solmstraat 20 te Groningen, Groningen 10 december 1926 - Auschwitz 28 februari 1943; leerling HHBS
Nico Ies Polak, Boven Oosterdiep 83 te Veendam, Veendam 19 november 1922 - Sobibor 21 mei 1943leerling RHBS Appingedam; vermoedelijk eindexamen 1942
Leo van der Reis, Kraneweg 18 te Groningen; Groningen 30 oktober 1926 - San Fransisco, CA, USA, 1 maart 2013; leerling Stedelijk Gymnasium Groningen; 13 april 1945 bevrijd uit een trein van Bergen-Belsen naar Theresienstadt
Betty Simmeren, Heerestraat 80 te Groningen; Groningen 6 oktober 1927 - Auschwitz 19 oktober 1942; leerling klas 2 HHBS
Abraham Gerson Stoppelman, Folkingestraat 12 te Groningen; Groningen 7 oktober 1925 - Auschwitz 30 november 1942; leerling HHBS tot en met schooljaar 1940-1941, zou naar RHBS Groningen gaan
Jules David Vos van Coevorden, Van Starkenborghstraat 9a te Groningen 20 april 1925 - Auschwitz 12 oktober 1942; leerling Stedelijk Gymnasium Groningen
Renée Weinberg, Gelkingestraat 13 te Groningen; Groningen 31 augustus 1925 - Auschwitz 19 oktober 1942; leerling Stedelijk Gymnasium Groningen
Sophie Wilhelmina West, Kerkstraat 62 I te Veendam; Veendam 1 augustus 1927 - Auschwitz 12 februari 1943; leerling RHBS Veendam
Abraham Salomon Wijnberg, Alexanderstraat 14 te Groningen. Groningen 29 oktober 1922 - Auschwitz 30 september 1942. 1940-1941 leerling van klas IV van de GHBS, vermoedelijk eindexamen 1942.

Joodse leerlingen RHBS Assen Beilerstraat

Benjamin (Benno) Hartog ten Berg; Varkensmarkt 1a te Assen; Assen 4 juli 1924 - Auschwitz 30 september 1942
Anthonie Kropveld; Plataanweg 12 te Assen; Assen 1 juli 1926 - Laurahütte 10 april 1944
Frederika Mathijsse, Parkstraat 7 te Assen, Assen 14 oktober 1923 - Amsterdam 4 oktober 1988. Dochter van Simon Mathijsse, docent Gymnastiek op de Joodse Lycea van Leeuwarden en Groningen; overleeft internering in Westerbork en ? Zie persoonskaart Amsterdam
Jakob Meijer, Groningerstraat 27 te Assen; Assen 15 april 1923 - Auschwitz 30 september 1942
Sara Johanna Meijer, Bonnen B8 te Gieten 3 september 1927 - Auschwitz 8 oktober 1942
Salomon Meijer, Bonnen B8 te Gieten; Gieten 21 juni 1926 - Auschwitz 26 september 1942
Leo van Oosten, Kloosterstraat 5 te Assen, Assen, 19 mei 1926 - Auschwitz 30 september 1942
Simon Polak, Paul Krugerstraat 8 te Assen; Sleen 7 maart 1926 - Auschwitz augustus 1942

Er moeten in totaal ca. 55 plus 6 leerlingen op het Joods Lyceum Groningen hebben gezeten. In de hierboven gereconstrueerde lijsten staan er nu precies 61 (stand oktober 2024). Tien van hen overleven de oorlog, al dan niet na een verblijf in de kampen.

___________________________________________________________________________

Lijst C: Uitgesloten Joodse leerlingen in de provincies Groningen en Drenthe per school

Ambachtsschool Groningen C.H. Petersenstraat

Joseph Colthof, Nieuwstad 22 te Groningen; Leeuwarden 6 november 1926 – Auschwitz 27 april 1943 [klas 1 schilderen]
Ludwig Gans, Westerkade 12 te Groningen; Emden 19 september 1926 – Midden Europa 31 maart 1944 [klas 1 electro-montage]
Peter Gerson, Loopende Diep 12 te Groningen; Oldenburg 23 juni 1925 – Rehovot (Is.) 6 december 2014 [klas 2 electro-montage]
Samuel Maurits (Sally) de Groot, Folkingestraat 42b te Groningen, Groningen 14 december 1926 – Auschwitz 10 oktober 1942 [klas 1 kleermaken]
Horst Kohls, Moeskersgang 4 te Groningen; Berlin/Berlijn 15 juni 1924 – Sobibor 16 juli 1943 [klas 1 electro- montage]
Mozes Troostwijk, Achterweg 53a te Groningen; Groningen 15 december 1926 – Auschwitz 31 januari 1943 [klas 1 kleermaken]
Ernst Wolff, Waterhuizenweg 26 te Haren (Gr.); Aurich, 19 februari 1924 – Nazareth (Is.) 13 januari 2021 [klas 2 timmeren]

Verwijdering leerlingen Ambachtsschool. GrA. T. 2289 I. 32

Blindeninstituut Haren Rijksstraatweg

Clara van Coevorden, Groningen 26 oktober 1930 - Sobibor 26 april 1943; mag na aanvankelijke uitsluiting op verzoek van de gemeente terug naar school.

Gemeentelijke HBS Groningen (HBS A & B) Helper Brink

Sophie (Fietje) Asscher; bezoekt 1940 - 1941 kort de GHBS, stapt 1 december over naar de Middelbare technische nijverheid en zeevaartschool - zie aldaar
Aäron Nolly (Nol) Wallage, Rademarkt 22a te Groningen, Groningen 24 september 1924 - 11 oktober 1987; 1940-1941 leerling klas 3 GHBS; gaat daarna vermoedelijk niet meer naar school; ontsnapt 10/11 mei 1943 uit Westerbork; doet 1946 -1947 alsnog eindexamen op de GHBS
Philip Wallage (zie hierboven)
Abraham Salomon Wijnberg (zie hierboven)

Nol, Roosje, Betsie en Philip Wallage, 1923. GrA T. 2698 I. 369

Gemeentelijke HBS voor Meisjes Hofstraat Groningen

Tina (Tineke) Hartog, Troelstralaan 47 te Groningen; Groningen 13 september 1925 - Sobibor 28 mei 1943; november 1942 nog in Groningen, niet ingeschreven op JLG
Henriëtte Jacobs (zie hierboven)
Gerda Krammer (zie hierboven)
Millie Krammer (zie hierboven)
Annie (Ans) Leontine Willy Polak, Van Houtenlaan 52 te Groningen, Amsterdam 21 mei 1924 - 2 april 2023; dochter van de filosoof Leo Polak. Gaat na zijn dood in december 1941 naar Amsterdam.
Rosa Vromen (zie hierboven)

Toelatingsexamen voor de cursus van 1941 behaald maar niet naar school:

Sieny Sibilla Estella Menco (zie hierboven: JLL)

Tineke Hartog, vlak voor de oorlog. Bron: Joods Monument

Handels-HBS Groningen (HBS-A) Nieuwe Sint Jansstraat

Sartina Braaf, klas 2a (zie hierboven)
Henny Rozetta van Dam, klas 3a (zie hierboven)
Martha de Groot, Prins Hendriklaan 77 te Groningen; Groningen 4 oktober 1926 - Auschwitz 17 september 1943; in november 1942 nog in Groningen, niet ingeschreven op het JLG, leerling klas 2a
Bert van Haren, klas 2b (zie hierboven)
Juliette Frank, Pelsterstraat 62 te Groningen; Groningen 15 december 1925 - Auschwitz 19 februari 1943; leerling klas 1a
Rozet Frank, Pelsterstraat 62 te Groningen; Groningen 3 januari 1924 - Auschwitz 19 februari 1943; leerling klas 3c; Rozet en Juliette zijn in november 1942 nog in Groningen en staan niet ingeschreven op het JLG.
Joseph Mozes Polak, klas 2b (zie hierboven)
Betty Simmeren, klas 1b (zie hierboven)
Abraham Velleman, klas 1c, komt van 2e ULO (zie hierboven)
Bertha Hanne de Vries, klas 1c (zie hierboven)

Volgens opgave van de rector stuurt hij eind augustus 1941 tien brieven om twaalf leerlingen aan te zeggen dat ze niet meer welkom zijn. Daarmee zijn de namen van twee leerlingen nog niet achterhaald

Daarnaast is voor het schooljaar 1941 - 1942 ingeschreven:

Sylvia Sara Messinger, Pelsterstraat 13 te Groningen; Essen (D) 11 januari 1927 - ? [omgekomen]; toegelaten tot klas1, schooljaar 1941-1942; woont sinds 1939 in huis bij fabrikant Abraham Polak, vertrekt 12 augustus 1941 naar Frankrijk.

In het schooljaar 1940 - 1941 zitten nog drie Joodse leerlingen op de HHBS

Maurits de Groot, (zie hieronder) gaat in juni 1941 over van klas 3 naar 4 maar schrijft zich in op de Zeevaartschool
Mary Krammer, Oude Boteringestraat 11a te Groningen; Groningen 25 juli 1921 - Sobibor 5 maart 1943; in 1940-1941 in de examenklas.
Abraham Gerson Stoppelman (zie hierboven) leerling klas 3 HHBS tot en met juni 1941, zou naar klas 4 van de RHBS (B) te Groningen gaan.

Woningkaart Pelsterstraat 13 (achterzijde) met vermelding van (o.a.) Sylvia Sara Messinger. GrA T. 1607 - I. 985: Pelsterstraat

Gemeentelijke HBS Winschoten Johan Modastraat

Lina van Geuns, Torenstraat 13 te Scheemda, Scheemda 13 september 1927 – Sobibor 28 mei 1943; toegelaten tot klas 1 van de gemeentelijke HBS, bezoekt de Joodse ULO te Winschoten
Tina (Tini) Oppenheim: Oranjestraat 8 te Winschoten, Winschoten 22 september 1928 – Sobibor 20 maart 1943; toegelaten tot klas 1 gemeentelijke HBS - bezoekt de Joodse ULO te Winschoten
Rudi Bloemendal, Venne 55 te Winschoten, Hildesheim 7 januari 1921 – Auschwitz 30 september 1942. Zou naar klas V gaan.

Huishoudschool Appingedam

Toegelaten tot klasse 1:

Selma (Saartje?) van Hoorn, p/a J.L. van Hoorn te 't Zandt; Groningen 23 september 1926 - Auschwitz 11 december 1942 [identificatie onzeker]

Industrieschool voor meisjes Groningen, Kruitlaan

Lena Jet Gosschalk, Groningen 2 mei 1926 – Auschwitz 20 oktober 1942 [klas 4 tweejarige dagschool]
Sara Gosschalk, Groningen 7 augustus 1926 – Auschwitz 7 oktober 1942 [klas 4 tweejarige dagschool]

Niet toegelaten tot de cursus van 1941:

(Ursula) Hertha de Vries, Templin (Brandenburg) 2 mei 1923 – Hamburg 21 juni 2016 [beoogd leerlinge middagcursus]
Hanna Binheim, Hannover 26 oktober 1926 – Danville (CA) 24 april 2020
Wilhelmina Esther Nieweg, Folkingestraat 11 te Groningen, Groningen 8 augustus 1927 – Auschwitz 19 februari 1943
Gisela Gertrud Wolff, Oranjestraat 24 te Winschoten; Aurich 29 december 1926 – Sobibor 20 maart 1943 Bezoekt de Joodse school voor ULO te Winschoten.

Instituut voor Doofstommen Guyotplein

Meijer Bernardus Gosschalk, Folkingestraat 33 te Groningen; Groningen 1 september 1931 – Auschwitz 29 oktober 1942
Leo Louis Monasch, Groningen 30 september 1936 – Auschwitz 19 oktober 1942
Bernd Jürgen Kywi, Hochlarmark (D) 6 oktober 1921 – Auschwitz 1 oktober 1944

leerlingen mogen na aanvankelijke uitsluiting op verzoek van de gemeente terug naar school.

Middelbare Handelsavondschool Violenstraat 20

Salomon Bohemen, A-weg 23a te Groningen ; Groningen 25 september 1924 - Auschwitz 31 januari 1943. oktober '42 naar Westerbork. leerling klas 1
Marcus Colthof, Nieuwstad 22 te Groningen, Twijzel 14 januari 1923 - Extern kommando Bissingen 11 april 1945. oktober 1942 naar Westerbork. bakker & leerling klas 4
Herman van Gelder, Gedempte Zuiderdiep 105c te Groningen, Groningen 8 april 1923 - 9 december 1974. leerling klas 4
Bernard (Bernardus) Goslinksi, Buiten Damsterdiep 32a te Groningen; Groningen 8 maart 1922 - Auschwitz 30 april 1943; leerling klas 4
Abram Sam Meyer, Museumstraat 9a te Groningen; Groningen 2 mei 1925 - Auschwitz 28 februari 1943. oktober 1942 in Westerbork. leerling klas 1
Eugen Stoppelman, 2e Willemstraat 7a, Nordenham (D) 29 november 1920 - Amsterdam 20 juli 1980; oktober 1942 naar Auschwitz, maar overleeft. leerling klas 5
Maurits van Zuiden, Folkingestraat 34 te Groningen; Groningen 1 juli 1927 - Auschwitz 28 april 1944; bakkersknecht; april 1943 naar Westerbork. Leerling klas 1
Max van Zuiden, Folkingestraat 34 te Groningen; Groningen 21 februari 1925 - Auschwitz 30 september 1942. juli 1942 al naar Auschwitz. Leerling klas 2

Middelbare Technische Kunstnijverheid en Zeevaartschool (Instituut Minerva) Petrus Driessenstraat

Sophie (Fietje) Asscher, Petrus Campersingel 249 te Groningen; Groningen 4 september 1926 - Israel? 1 januari 2002; Zit in 1940-1941 kort in klas IVA van de GHBS te Groningen, stapt in december 1940 over naar klas 1 kunstnijverheid bij Minerva. Vervolgt die opleiding 1941-1942 aan de Joodse Middelbare Kunstnijverheidsschool te Amsterdam. Tekent strips bij de verhalen die haar moeder schrijft voor het Joodsch Weekblad. Duikt begin 1943 onder in Friesland.
Ottilie Goldschmidt p/a Jozef Israëlstraat 44 te Groningen; Hamborn (D) 24 december 1920 - Sobibor 23 juli 1943; [Kunstnijverheid 1]
Herbert Philip Joseph, p/a Otto Eerelmanstraat 10 te Groningen; Stettin 15 oktober 1923 - Sobibor 16 juli 1943; [Electrotechniek II]
Gabriel Zwi Lifschitz, Melkweg 26 te Groningen; Zürich 12 februari 1920 - ? Israel 19 juli 1985 [Electrotechniek II]
Abraham Tinus Oppenheim, Oranjestraat 8 te Winschoten; Winschoten 22 augustus 1922 - Auschwitz 24 juni 1944; [werktuigbouwkunde II]
Karl Julius Rosenthal, p/a Wassenberghstraaat 24 te Groningen; Berlijn 19 november 1923 - Auschwitz 28 februari 1943 [Werktuigbouwkunde I]
Benjamin Simmeren, Heerestraat 86a te Groningen; Groningen 14 augustus 1923 - Blechhammer 7 augustus 1944; [Werktuigbouwkunde II]

Afdeling zeevaart

Maurits de Groot, Prins Hendriklaan 77 te Groningen; Groningen 8 juli 1925 - Polen 31 maart 1944. Komt van klas 3 HHBS.
...
...

Rijks-HBS Appingedam Wilhelminastraat

Salomo Neerduin (zie hierboven, JLG) leerling klas 3
Maurits Nieweg (zie hierboven, JLG) leerling klas 3
Herman Nieweg (zie hierboven, JLG) leerling klas 5

Rijks-HBS Groningen Grote Kruisstraat

Simon Adolf Goslinski (zie hierboven)
Abraham Gerson Stoppelman (zie hierboven)

Niet toegelaten tot de cursus van 1941:

Nanny Sari Louise Magnus (zie hierboven)

Rijks-HBS Sappemeer Noorderstraat

Abraham de Beer (zie hierboven: JLG) leerling klas 2

Rijks-HBS Ter Apel

A. Meijer, Kruisstraat 10 te Musselkanaal, Musselkanaal 6 oktober 1926 -
Heiman Leezer, Ter Apelkanaal West 67 te Ter Apel; Vlagtwedde 13 juli 1925 - Auschwitz 28 februari 1943. leerling klas 2; vanwege de reistijd Ter Apel - Groningen lijkt het onwaarschijnlijk dat hij in Groningen naar school gaat.

Rijks-HBS Veendam Museumplein

Nico Cohen (zie hierboven: JLG); leerling klas 3
Abraham Gans (zie hierboven: JLG); leerling klas 1
Nico Polak (zie hierboven: JLG); leerling klas 5
Sophie West (zie hierboven: JLG); leerling klas 2

Rijks-HBS Warffum

Kaatje Benninga (zie hierboven, JLG), leerling klas 2

Rijkskweekschool Appingedam Solwerderstraat

Abraham Goudsmit, Willemstraat 17 te Delfzijl; Delfzijl 7 juni 1923 - Auschwitz 30 september 1942

Rijkskweekschool Winschoten

Marcus (Max) ten Brink (zie hierboven: leerling JLG)

Stedelijk Gymnasium Assen Dr. Nassaulaan

Carel Samuel Nathans (zie hierboven: leerlingen JLG). Onder voorwaarde van extra examen toe te laten tot klas 3 vanwege langdurige ziekte in de jaren ervoor

Stedelijk Gymnasium Groningen, Turfsingel

Leo van der Reis (zie hierboven: leerling JLG)
Frouwke Sanders, Eerelmanstraat 9a te Groningen; Groningen 21 mei 1926 – onbekend 28 februari 1945
Helena Commy Sanders, Eerelmanstraat 9a te Groningen; Groningen 24 mei 1929 – Auschwitz 7 juli 1944
Jules David Vos van Coevorden (zie hierboven: leerling JLG)
Renée Weinberg (zie hierboven: leerling JLG)

Frouwke Sanders blijft ook na 1 september 1941 op het Stedelijk Gymnasium, haar zusje Helena Commy gaat daar vanaf september 1942 naartoe. In april 1943 wordt het hele gezin Sanders alsnog op transport gesteld. Gymnasiast Leo van der Reis wordt met vader Maurits, huisarts te Hoogkerk en docent gezondheidsleer voor meisjes op het JLG naar Westerbork afgevoerd. Het gezin overleeft de Shoah ternauwernood en keert niet terug naar Groningen.

___________________________________________________________________________________________________________

Lijst D: Mogelijke leerlingen Joodse ULO 1942 - 1943

Van de leerlingen op de Joodse ULO zijn -als gezegd - in Groningen geen of nauwelijks namenlijsten overgeleverd. In het Drents Archief bevindt zich een opgave van de Joodse ULO-leerlingen uit Assen en uit het archief van de 2e ULO aan de Menno van Coehoornstraat te Groningen is dat vrij eenvoudig te destilleren. Van de overige twee ULO's in Groningen-Stad lijken de leerling-gegevens niet bewaard. Naast het korte lijstje van de vier leerlingen in klas 4 in 1942 (zie hierboven) zijn er opgaven van verschillende 'buitengemeenten' met de namen van Joodse leerlingen (of die van hun ouders) en het type school waar ze heen gaan. De opgegeven namen van de ULO-leerlingen zijn hieronder per gemeente en per school alfabetisch weergegeven. Dat betekent niet dat deze leerlingen inderdaad naar de Joodse ULO in Groningen gaan. In Winschoten, waar 13 leerlingen ULO volgen, is korte tijd een eigen ULO-afdeling. Daarnaast stappen leerlingen van de ULO somtijds over naar de HBS of een andere opleiding. Tenslotte lijkt het erop dat niet alle (jonge) slachtoffers van de Sjoa in de Ommelanden geïdentificeerd zijn; in o.a. de Pekela's en 't Zandt zijn verschillende leerlingen met identieke namen die niet afzonderlijk in verschillende databases lijken voor te komen.

Leerlingen ULO Appingedam, Delfzijl e.o.

Carolina Akker (zie hierboven: leerlingen klas 4 Joodse ULO); leerling klas 3
Henriëtte Akker, Broerstraat 8 te Appingedam, Aalten 8 februari 1928 - Auschwitz 12 februari 1943; leerling klas 2
Antje Marie Anne Gans, Molenstraat B 267 te Farmsum; Delfzijl 10 januari 1925 - Sobibor 2 april 1943; leerling klas 4
Celia (Cilly) Grünberg p/a Cornelis Houtmanstraat 6 te Delfzijl; Essen 25 februari 1928 - ?? VS.; leerling klas 1
Betsy Stienie van Hoorn p/a J.E. van Hoorn, 't Zandt; 't Zandt 27 mei 1927 - Sobibor 21 mei 1943; leerling klas 2
Henriëtte Betje (Hanny) van Hoorn, p/a J.E. van Hoorn te 't Zandt; 't Zandt 23 april 1924 - Sobibor 21 mei 1943; leerling klas 4
Levi (Leo) van Hoorn (zie hierboven: leerlingen JLG); leerling klas 1
Frouke Jansje (Frida) van der Klei, Westersingel 49 te Appingedam; Appingedam 18 mei 1928 - Sobibor 20 maart 1943. Leerling klas 1
Mozes Nieweg, Waterstraat 41 te Delfzijl, Groningen 5 juli 1925 - Sobibor 4 juni 1943. Leerling klas 4

Leerlingen ULO Assen

Milly Lena ter Berg, Varkensmarkt 1c; Assen 6 juni 1926 - Auschwitz 8 oktober 1942
Abraham Mozes Denneboom, Marktstraat 17/19 te Assen; Assen, 6 april 1927 - Auschwitz 31 januari 1943 [niet op inventarisatielijst Gemeente Assen september 1941]
Carolina Denneboom, Markstraat 17/19 te Assen; Assen 26 februari 1925 - Auschwitz 12 oktober 1942
Aron Simon Fiesler, Rolde 7 februari 1928 - Auschwitz 15 oktober 1942
Klara Bertha Magnus Rolderstraat 54 te Assen; Assen 29 mei 1927 - Auschwitz 12 oktober 1942
Esther Meijer, Groningerstraat 27 te Assen; Assen 15 juli 1926 - Auschwitz 8 oktober 1942
Celine (Celientje) Ockersen, Groninger Dwarsstraat 6 te Assen, Amsterdam 4 april 1926 - Sobibor 4 juni 1943; pleegdochter van wed. J. (Grietje) van Zuiden - Marcus (1869 - 1942)
Jonas (Johnny) van Oosten, Gedempte Singel 10 te Assen; Assen 9 augustus 1926 - Auschwitz 16 januari 1943
August Schaap, Asserstraat 1 te Rolde; Lathen 14 november 1926 - Auschwitz 9 december 1942
Joachim Isaak Schaap, Asserstraat 1 te Rolde; Lathen 28 juli 1926 - Midden Europa 31 maart 1944
Esther de Vries, Stationsstraat 5 te Assen; Assen 18 juli 1927 - Auschwitz 10 september 1943

In een opgave van leerlingen van de ULO aan de gemeente Assen, september 1941 staan 10 namen. Voor 7 van de ULO-leerlingen die vanaf februari 1942 vanuit Assen in Groningen naar school gaan wordt een reiskostenvergoeding aangevraagd, waaronder tweemaal voor de familie Denneboom. Daarom is zoon Abraham, die niet op de oorspronkelijke lijst staat, hier wel opgevoerd. De gemeente Assen weigert overigens die bijdrage in de schoolkosten, maar de Joodse Raad staat er garant voor (brief I. v.d. Velde, 19 maart 1942 DrA. T. 969 - I. 3196).

De namen van twee ULO-leerlingen uit Beilen zijn nog niet achterhaald.

Leerling ULO Warffum

Israël (Isie) de Vries, Oosterstraat 24 te Winsum; Winsum 23 april 1926 - Auschwitz 28 februari 1943

Leerlingen 1e ULO Groningen Violenstraat

[2 leerlingen]

Leerlingen 2e ULO Groningen Menno van Coehoornstraat

Manfred Benima, Westerkade 13 te Groningen; Bunde (D) 13 mei 1924 - Auschwitz 28 februari 1943; leerling klas 4
Selma van Dantzich, Ubbo Emmiusstraat 6 te Groningen; Groningen 23 juni 1927 - Auschwitz 19 oktober 1942; leerling klas 3
Abraham Goudsmit, J.A. Feithstraat 26 te Groningen; 21 februari 1926 - Polen 10 september 1943; leerling klas 3
Mozes Levie Nathans, Parkweg 72a te Groningen; Assen 16 januari 1928 - Sobibor 9 april 1943; leerling klas 2
Gerson Imanuel Lifschitz, Melkweg 26 te Groningen; Groningen 23 mei 1924 - Midden Europa 25 januari 1945; klas 4
Eva Froukje Pais, Hooge der Aa 33 te Groningen; Groningen 7 juli 1927 - Auschwitz 19 februari 1943; leerling klas 2
Annie (Anneke) Wolf, Peizerweg 28 te Groningen; Onstwedde 30 juni 1927 - Auschwitz 24 september 1943; klas 3

toegelaten tot cursus 1941-1942 maar niet naar school

Henriëtte Hendrina van Dam, Paterswoldseweg 8a te Groningen; Leeuwarden 16 juni 1928 - Auschwitz 19 oktober 1942;
Lea Rebecca van der Hak, Gedempte Zuiderdiep 116a te Groningen, Groningen 21 september 1928 - Sobibor 26 maart 1943
Emanuel Marcus, Raamstraat 14a te Groningen; Groningen 12 juli 1929 - Monowitz 12 oktober 1942
Roza (Roosje) Marcus, Driemolendrift 24 te Groningen; Groningen 21 mei 1929 - Auschwitz 26 oktober 1942
Mozes Porcelijn, Nieuwstad 43a te Groningen; Groningen 12 februari 1929 - Auschwitz 19 oktober 1942
Frouke Leentje Velleman, Folkingestraat 3 te Groningen; Groningen 30 juli 1928 - Auschwitz 5 november 1942

tot juli 1941 nog op school

Rosette Goslinksi, Groningen 12 februari 1924 - Auschwitz 29 oktober 1942. zonder diploma vertrokken

Leerlingen 3e ULO Groningen Pioenstraat

[15 leerlingen] archief is verloren gegaan

Leerlingen (M)ULO's Hoogezand - Sappemeer

Max de Beer, Zuiderstraat 2 te Hoogezand; Groningen 5 januari 1929 - Sobibor 21 mei 1943; leerling klas 1
Abraham Bollegraaf, B 52 (nu: Hoofdweg 124) te Hellum, Slochteren 5 januari 1927 - Polen 31 maart 1944; leerling klas 2
Rosette Bollegraaf, C74 te Schildwolde; Schildwolde 8 januari 1929 - Auschwitz 22 oktober 1943; leerling klas 1
Magdalena Hamburger (zie hierboven: JLG) leerling klas 2
Mozes (Maurits) Vrengel, Brugstraat 13 te Hoogezand; 15 juni 1925 - Auschwitz 30 september 1942; leerling klas 4

Leerling ULO Pekela's

David Simons, Ericastraat 457 te Oude Pekela; Oude Pekela 8 april 1925 - Auschwitz 19 februari 1943

Leerling ULO Veendam - Wildervank

Judith Gans (zie hierboven: JLG); leerling klas 1
David Leezer, Boven Westerdiep 163 te Veendam; Wildervank 24 maart 1926 - Auschwitz 20 januari 1943; leerling klas 3
Jozef Polak, Boven Oosterdiep 83 te Veendam; Veendam 27 oktober 1925 - Sobibor 21 mei 1943; leerling klas 2
Halma Sanders, Burgemeester de Hoopstraat 16 te Veendam; Veendam 31 augustus 1927 - Sobibor 21 mei 1943; leerling klas 3
Hillegina (Hilda) West, Sarastraat 17 te Veendam; Wildervank 30 oktober 1929 - Auschwitz 9 november 1942; leerling klas 2

Leerlingen ULO Winschoten

Leonard (Leo) Bargeboer, Langestraat 62 te Winschoten, Winschoten 1 augustus 1926 – Sobibor 20 maart 1943 ; voorheen openbare ULO
Mozes Bargeboer, Hoofdstraat 24 te Nieuweschans, Nieuwschans 6 november 1927 – Auschwitz 28 februari 1943 - gaat na de zomervakentie niet meer naar de ULO
Sallo Bloemendal, Gassingel 18 III te Winschoten; Winschoten 28 april 1927 - Sobibor 20 maart 1943 (staat 1 november ingeschreven op Joodse ULO Groningen); voorheen openbare ULO
Eva Beem, Marktstraat 9 te Winschoten, Winschoten 12 mei 1925 – Auschwitz 2 november 1942; voorheen openbare ULO
Lina van Geuns, Torenstraat 13 te Scheemda, Scheemda 13 september 1927 – Sobibor 28 mei 1943; toegelaten tot klas 1 van de gemeentelijke HBS
Siegbert Arnold de Jonge, Willemstraat 8 te Winschoten, Emden 8 juni 1926 – Sobibor 5 maart 1943; voorheen openbare ULO
Heiman Helmut de Jonge, Willemstraat 8 te Winschoten, Emden 23 maart 1923 – Auschwitz 30 september 1942 [niet meer leerplichtig?]
Johanna de Jonge, Noorderplein 13 te Winschoten, Hannover 26 mei 1928 – Auschwitz 29 oktober 1942; voorheen openbare ULO
Salomon Izak (Sallo) de Levie, Olieslagerstraat 14 te Winschoten, Winschoten 29 mei 1929 – Auschwitz 29 oktober 1942
Ingeborg Emilie (Inge) Neumann, Gassingel 18-III Winschoten, Berlin 29 juli 1928 – Sobibor 20 maart 1943; voorheen openbare ULO
Tina (Tiny) Oppenheim, Oranjestraat8 te Winschoten, Winschoten 22 september 1928 – Sobibor 20 maart 1943; toegelaten tot klas 1 gemeentelijke HBS
Hartog Simons, Engelstilstraat 14 te Winschoten, Winschoten 15 juni 1927 - Sobibor 5 maart 1943; voorheen openbare ULO
David Simons, Ericastraat 457 te Oude Pekela, Oude Pekela 28 april 1925 – Auschwitz 19 februari 1943
Henriëtte Regine Sara Slager (Marcusdochter), Engelstilstraat 6 te Winschoten, Winschoten 8 januari 1927 – Sobibor 21 mei 1943; voorheen openbare ULO
Henriëtte (Jetta) Frederika Slager (Bernardsdochter), Liefkensstraat 435 te Winschoten, Winschoten 11 april 1925 – Sobibor 30 maart 1943; voorheen openbare ULO; bezoekt de Joodse ULO in Groningen
Ester Saartje Sleutelberg, Langestraat 107, Winschoten 2 december 1927 – Auschwitz 29 oktober 1942; voorheen openbare ULO
Mozes Valk, B665 te Vlagtwedde, Bellingwolde 19 juli 1928 – Auschwitz 23 november 1942; voorheen openbare ULO
Maup de Vries, Torenstraat 22 te Winschoten, Winschoten 11 april 1928 – Sobibor 20 maart 1943; voorheen openbare ULO
Nathan West, Langestraat 436 te Winschoten, Wildervank 18 februari 1928 – Midden Europa 31 maart 1944; voorheen openbare ULO
Mina Wijnberg, Venne 54 te Winschoten, Winschoten 2 maart 1926 – Auschwitz 12 oktober 1942; heeft zich ingeschreven op de handelsavondschool, maar wordt niet toegelaten
Gisela Gertrud Wolff p/a Johanna Watermann, Oranjestraat 24 te Winschoten (Oosterstraat 72a te Groningen); Aurich, 29 december 1926 – Sobibor 20 maart 1943

Foto van het Poesie-album van Jetta Slager uit Winschoten uit haar tijd op de Joodse ULO te Groningen, met gedichtjes van klasgenoten Max de Levie en David Simons, beide uit Oude Pekela. Bron: cultuurhistorisch centrum Oldambt

Bronnen

Appel, F. (e.a.) (2018). De Asser Rijks HBS / MMS. Tussen Dr. Nassau en Dr. Nassau College. Assen: Van Gorcum

Drents Archief (DrA.) Toegang (T.) 436 (Nederlands-Israëlitische Gemeente te Assen - 1870 - 1980); Inventarisnummer (I.) 1: De joodse raad, 1942.

DrA. 893 (Archief van de rector van het Gymnasium Assen, 1852 - 1964 (1969)); I. 33-34: Ingekomen en minuten van verzonden stukken, alfabetisch op geadresseerde/afzender, gedeeltelijk op trefwoord 1932 - 1943.

DrA. T. 969 (Secretariearchief Gemeente Assen 1910 - 1965); I. 3196: Stukken betreffende onderwijs aan joodse kinderen, 1941 - 1950

Groninger Archieven (GrA) Toegang (T) 54 (Rijks Hoogere Burgerschool te Groningen I (1864 - 1968 (1970)) Inventaris (I) 326-328 "Leerlingenkaarten" register houdende personalia van leerlingen en aantekeningen over hun vooropleiding, vorderingen en toekomstplannen, 1928-1950

Groninger Archieven (GrA). T. 55 (Rijks Hogere Burgerschool te Sappemeer); I. 159-160: Lijsten van de namen der leerlingen, volgens klas / volgens woonplaats van de cursussen 1938/39 - 1942/43

GrA T. 679 (Rijks Pedagogische Academie te Winschoten, 1908 -1986 (1987)) I. 25: leerlingenkaarten 1939 - 1952

GrA T 682 (Rijks Hogere Burgerschool te Warffum, 1868 - 1968); I. 66: Staten houdende opgaven van het hoofdverblijf van de leerlingen, zoals bedoeld in artikel 244a van de Gemeentewet, 1922 - 1968

GrA T. 683 (Rijks Hogere Burgerschool te Veendam 1908 - 1991); I. 48: Stukken betreffende uitvoering van een maatregel om joodse leerlingen te verbieden de school na 1 september 1941 te bezoeken.

GrA T. 684 (Rijks Hogere Burgerschool te Ter Apel, (1919-) 1921 - 1968 (-1973) I. 47: Register houdende opgaven van namen van leerlingen per klas en hun vorderingen [...]

GrA T. 1101 (Rijks Hogere Burgerschool te Appingedam 1917 - 1968); I. 95: stukken betreffende de uitvoering van de maatregel van de Duitse autoriteiten joodse leerlingen te verbieden de school na 1 september te bezoeken.

GrA T. 1244 (Middelbare Handelsavondschool, 1911 - 1972); I. 80: registers van vertrokken leerlingen 2 mei 1941 - 1 mei 1953.

GrA T. 1446 (Praedinius Gymnasium); I. 28 & 29; 48; 57 & 58; 76-78: Ingekomen stukken en afschriften van uitgegane stukken 1941-1943; Ingekomen mededelingen van het gemeentebestuur 1940 – 1941; Cursusbijzonderheden 1941 – 1943; Dagboek van het gymnasium: mededelingen voor en door docenten en rector 1939 - 1951.

GrA T. 1508 (Heymanslyceum, 1882 - 1955); I. 37.1: Aanmelding en toelatingsexamens, aangifte van leerlingen 1939/1941; 45.2: Stukken betreffende vorderingen. Rapporten van Leerlingen 1927/28 - 1955/56

GrA T. 1509 (Heymanslyceum / Scholengemeenschap Centrum 1918 - 1985); I. 63: Alfabetische namenlijst met adressen van de directeur 1936 - 1947)

GrA T. 1565 (Zernikecollege 1918 - 1982); I. 195: Staten met de namen en adressen van leerlingen, met vermelding van hun leeftijd of geboortedatum, 1940 - 1942; 218 - 220: Stukken betreffende de studieresultaten van de leerlingen, 1933 - 1946

GrA. T. 1568 (Middelbare Meisjesschool, Hogere Burgerschool voor Meisjes (Thorbeckecollege) en H.N. Werkmancollege, (1872) 1897-2013)); I. 368: stukken betreffende de toelating tot de 1e klas van de HBS voor meisjes; I. 503: Registers van de leerlingen van het H.B.S. voor meisjes, 1872 - 1978

GrA T. 1735 (Menno van Coehoornschool met voorgangers, 1907 - 1983); I. 54 - 55: Staat van toegelaten en vertrokken leerlingen, 1936 - 1948

GrA T. 1754 (Koninklijk Instituut voor doven 'H.D. Guyot' (1911 - 1991)); I. 318: Ingevulde vragenlijsten m.b.t. eventuele Joodse afstamming van leerlingen, 1941.

GrA. T. 1861 (Gemeentebestuur van Groningen 1916 – 1965); I. 648: Inrichting van scholen voor leerlingen van Joodse bloede (Kleuterschool, lagere school, Ulo-school en lyceum); Restitutie van te dezer zake door de gemeente gemaakte kosten. I. 794: Lyceum voor leerlingen van Joodse bloede.

GrA T. 2046 (Academie Minerva (2), 1829 - 1978); I. 180-181: Leerlingenstatistieken / - boeken (H)MTS, 1937 - 1940

GrA. 2289 (Lagere technische school 'J. van der Laan' (1865 - 1985)) I. 32: Ingekomen en afschriften van uitgaande stukken 1941.

GrA T. 2698 (verzameling fragmentarchieven 1699 - 2001); I. 368-9: foto's en schoolrapport Nol Wallage

Historisch Archief Midden Groningen (HAMG) T. SL01.001 (Archief van het van het gemeentebestuur van Slochteren 1808-1939); I. 173: verblijfsregisters bevolking 1921 - 1939

Staat van het Gymnasium bij het begin van de cursussen 1941 t/m 1944 (archief Praedinius Gymnasium, niet gedeponeerd);

USC Shoah Foundation - Visual History Archive: Sari Melles (-Magnus) oral history - interview code 5248 Sari Melles - Testimony | VHA (usc.edu)